Sanfra Anastine miała operację w wieku 42 lat i nie mogła mówić przez około 12 godzin po niej. Następnym razem operowano ją w wieku 56 lat, a powrót mowy trwał trzy miesiące. Teraz, w wieku 61 lat, Anastine mówi, że nie ma już trudności z formułowaniem słów, ale nadal jest bardziej zapominalska niż przed drugą operacją. Boi się tego, co się stanie, jeśli będzie musiała ponownie poddać się znieczuleniu.
Często słyszy się, że starszy pacjent „po prostu nie jest taki sam” po operacji, mówi Roderic Eckenhoff, anestezjolog z Uniwersytetu Pensylwanii.* Wiele osób zastanawia się, czy winę za to ponosi znieczulenie, które ma na celu zamroczenie ludzi i tymczasowe pozbawienie ich zdolności umysłowych. Starsi pacjenci często wykazują stan zwany pooperacyjnym pogorszeniem funkcji poznawczych, w którym doświadczają lapsusów pamięci i uwagi, ale zazwyczaj nie trwa to dłużej niż kilka tygodni.
Większość dowodów sugeruje, że otrzymanie znieczulenia ogólnego w trakcie operacji nie zwiększa prawdopodobieństwa rozwoju trwałej demencji. Jednak jest jasne, że coś się dzieje: Ostatnie eksperymenty na zwierzętach i ludzkich komórkach pokazują, że znieczulenie może zwiększyć nagromadzenie białek, które uważa się za podstawę choroby Alzheimera, zwłaszcza w dużych dawkach.
Co zatem wiemy o związku między znieczuleniem ogólnym, które jest zazwyczaj wdychane i całkowicie pozbawia ludzi przytomności, a demencją, trwałym, osłabiającym stanem?
Pomimo że jest to dobrze ugruntowany składnik nowoczesnej medycyny, wiele z tego, jak działa znieczulenie, pozostaje tajemnicą. Dowody wskazują, że cząsteczki leków wiążą się z miejscami na powierzchni neuronów i dezaktywują różne białka ważne w szerokim zakresie funkcji poznawczych, w tym snu, uwagi, uczenia się i pamięci. Ostatnio badania sugerują, że oprócz kierowania konkretnych obszarów zaangażowanych w sen i pobudzenie ogólne znieczulenie działa poprzez wybijanie sieci neuronowych, które umożliwiają komunikację między regionami mózgu.
Ponieważ znieczulenie wpływa na tak wiele różnych procesów i obszarów mózgu, niektórzy badacze martwią się, że może mieć nieprzewidziane konsekwencje. Cząsteczki w znieczuleniu „mogą wyzwalać inne mechanizmy, które nie mają nic wspólnego z samym znieczuleniem”, mówi Maria Lioudyno, neurobiolog na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine. W tym „procesy, które mogą być związane z neurodegeneracją.”
Na poziomie komórkowym, Lioudyno odkryła, że znieczulenie może uruchomić kaskadę chemiczną wyzwalającą uwalnianie mikrogleju, komórek odpornościowych normalnie rozmieszczonych w celu zwalczania infekcji w mózgu. Kiedy mikroglej są aktywowane przez długi czas, mogą powodować zapalenie tkanki mózgowej, co, jak się uważa, przyczynia się do problemów poznawczych związanych z chorobą Alzheimera.
Późniejsze badania na zwierzętach wykazały również, że znieczulenie może wywoływać zmiany w mózgu, takie jak te, które uważa się za podstawę demencji. W badaniach z 2004 i 2007 roku, na przykład, Eckenhoff i jego koledzy odkryli, że wystawianie myszy na działanie wziewnych środków znieczulających, zwłaszcza w dużych dawkach, przyspieszało gromadzenie się i toksyczność amyloidu beta, białka mającego wpływ na rozwój choroby Alzheimera. Inne badania wykazały podobny efekt z tau, innego białka związanego z chorobą Alzheimera.
Te badania są bardzo wstępne, Eckenhoff ostrzega. Ludzie są znacznie bardziej złożone niż myszy i tylko dlatego, że coś pokazuje się w szalce Petriego nie oznacza, że prowadzi do rozwoju Alzheimera. Chociaż zmiany pojawiają się na poziomie komórkowym i tkankowym, „wpływ na to, na czym nam naprawdę zależy – poznanie, pamięć, zdolność uczenia się – wydaje się być naprawdę minimalny”, mówi Eckenhoff.
Co więcej, dowody epidemiologiczne podają w wątpliwość związek pomiędzy otrzymywaniem znieczulenia a rozwojem demencji. W badaniu Mayo Clinic z 2013 r. lekarze porównali dokumentację medyczną 900 osób w wieku powyżej 45 lat, u których rozwinęła się demencja, z podobną grupą, u której nie rozwinęło się to zaburzenie, i stwierdzili, że obie osoby otrzymywały znieczulenie w podobnym tempie, co czyni je mało prawdopodobnym czynnikiem ryzyka.
Ale chociaż znieczulenie nie wydaje się zwiększać ryzyka rozwoju demencji, nie da się zaprzeczyć, że niektórzy ludzie wydają się być bardziej dotknięci przez nie niż inni. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że jego skutki mogą być wzmocnione u pacjentów, którzy są już genetycznie predysponowani do demencji lub mają inne czynniki ryzyka. „Istoty ludzkie mają różne rozmiary i różne istniejące wcześniej warunki, które mogą zwiększać ryzyko” – mówi Robert Whittington, profesor anestezjologii klinicznej w Columbia University Medical Center. Stwierdzono, że pooperacyjne pogorszenie funkcji poznawczych jest szczególnie powszechne u pacjentów, którzy przeszli operację serca, na przykład, jak również wśród osób z cukrzycą i nadciśnieniem, warunki, które zostały również związane z Alzheimerem.
Trudno jest oddzielić skutki znieczulenia od tych spowodowanych przez samą operację, jednak. Chirurgia jest traumatyczne doświadczenie, które jest znane, aby wywołać stan zapalny. Eckenhoff wierzy, że neuroinflammation z chirurgii, a nie znieczulenie jest prawdziwym winowajcą w spadku poznawczym, który może „współdziałać z patologii, która jest rodzajem tlącego się wzdłuż u kogoś z początkiem choroby Alzheimera” i przyspieszyć to, mówi. „Nie sądzimy, że znieczulenie i chirurgia faktycznie powodują Alzheimera lub powodują demencję”, dodaje. „Myślimy, że to współdziała z indywidualnych podatności, gdzie jeśli jesteś już predysponowany do uzyskania czegoś takiego, to przyspiesza go.”
Naukowcy pracują nad sposobami identyfikacji populacji, które mogą być bardziej podatne na demencję przez biomarkerów i innych testów, a ostatecznie nadzieję wykorzystać te informacje, aby chirurgia bezpieczniejsze dla nich. Potencjalnie może to obejmować inteligentniejsze, biologicznie ukierunkowane znieczulenia, wraz z lekami przeciwdziałającymi stresowi związanemu z operacją. Na przykład, statyny – powszechnie stosowane w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych – okazały się zmniejszać spadek zdolności poznawczych u myszy, gdy podano je przed operacją.
Na razie jednak Eckenhoff zaleca, aby osoby podatne na zachorowanie unikały zabiegów kosmetycznych lub innych elektywnych procedur chirurgicznych.
*Korekta (10/23/14): To zdanie zostało edytowane po zamieszczeniu, aby poprawić imię Roderica Eckenhoffa.
.