Opowieści o bogach
Według eposu Mahabharata (1.1.39), istnieje 33,333 bóstw hinduskich. W innych źródłach liczba ta jest pomnażana tysiąckrotnie. Zazwyczaj jednak bogowie są określani jako „Trzydziestu Trzech”.
Tendencja w kierunku panteizmu wzrosła w puranicznym hinduizmie i doprowadziła do pewnego rodzaju teizmu, który wywyższył kilku najwyższych bogów, którzy nie byli wybitnie reprezentowani w korpusie wedyjskim, podczas gdy wielu bogów wedyjskich zniknęło lub zostało znacznie pomniejszonych w randze. Pojawiły się nowe wzorce: pojęcie rita, podstawa koncepcji kosmicznego porządku, zostało przekształcone w pojęcie dharmy, czyli religijno-społecznych zadań i obowiązków ludzi w społeczeństwie, które utrzymują porządek we wszechświecie. Była też szersza wizja wszechświata i miejsca boskości.
Ważne mity o bogach są związane z dwoma głównymi momentami w życiu kosmosu: stworzeniem i zniszczeniem. Tradycyjnie, Brahma jest stwórcą, z którego wyłania się wszechświat i cztery Wedy. Koncepcja czasu jako prawie bez końca powtarzającego się w kalpach umniejsza jednak wyjątkowość pierwszego stworzenia, a Brahma staje się niewiele więcej niż demiurgiem.
Znacznie więcej uwagi poświęca się zniszczeniu wszechświata. Sziwa, częściowo ustanowiony jako agent zniszczenia, jest pod pewnymi względami odległym bogiem; z punktu widzenia jego wielbicieli, jednakże, jest on bardzo dostępny. On reprezentuje nieokiełznaną dzikość; jest samotnym myśliwym i tancerzem, joginem (urzeczywistnionym praktykującym Jogę) wycofanym ze społeczeństwa i ascetą pokrytym popiołem. Rozróżnienie reprezentowane przez bogów nie jest tym pomiędzy dobrem i złem, ale raczej tym pomiędzy dwoma sposobami, w jakie bóstwo manifestuje się w tym świecie – jako zarówno dobroczynne jak i bojaźliwe, zarówno harmonijne jak i dysharmonijne, i zarówno transcendentne jak i immanentne.
Południowoindyjski dewocjonalizm wyprodukował wiele dzieł w sanskrycie, które przyczyniły się znacznie do hinduskiego mitu, wśród nich jest kilka Puran, które wywarły wpływ na hinduizm i są z kolei odbiciem trendów w hinduizmie. Bhagavata-purana („Purana Wielbicieli Pana”) została napisana w południowych Indiach, prawdopodobnie w pierwszych kilku wiekach ery powszechnej. Różni się ona od innych Puran tym, że została zaplanowana jako całość i dużo większą uwagę poświęcono metrum i stylowi. Jej prawie 18.000 strof podzielonych jest na 12 ksiąg. Najpopularniejszą częścią Bhagavata-purany jest opis życia Kryszny. Duży nacisk położony jest na młodość Kryszny: groźby zamachu na jego życie ze strony tyrana Kamsy, jego ucieczka i życie wśród kowbojów w Gokuli, a zwłaszcza jego przygody i figle z dziewczętami. Popularność tekstu sprawiła, że zachowało się wiele manuskryptów, niektóre pięknie ilustrowane. Duża część średniowiecznego indyjskiego malarstwa i literatury wernakularnej czerpie z Bhagawata-purany dla swoich tematów.
Bhagawata-purana zawiera doktrynę awatarów Wisznu i naucza teologii Vaishnava: Bóg jest transcendentalny i poza ludzkim zrozumieniem; poprzez swoją niepojętą zdolność stwórczą (maya) lub szczególną moc (atmaszakti) rozszerza się na wszechświat, który przenika i który jest Jego zewnętrzną postacią (Jego immanencja). Pan stwarza świat jedynie dlatego, że chce to zrobić. Tworzenie, czy raczej proces różnicowania i integracji, jest Jego sportem (lila).
Bhagavata-purana gloryfikuje intensywnie osobiste i namiętne bhakti, które w niektórych późniejszych szkołach stopniowo rozwinęło się w zdecydowanie erotyczny mistycyzm. Zgodnie z tym tekstem, istnieje dziewięć cech bhakti: słuchanie świętych historii, wychwalanie imienia Boga, pamiętanie i medytowanie nad jego naturą i zbawiennym dążeniem (skutkujące duchowym połączeniem wielbiciela i Boga), służenie jego wizerunkowi, adorowanie go, pełne szacunku pozdrowienie, służenie, przyjaźń i samopoddanie. Zasłużone prace są również elementem bhakti.
Zgodnie z Bhagavata-puraną, prawdziwy Vaishnava powinien czcić Wisznu lub jednego z jego awatarów, budować świątynie, kąpać się w świętych rzekach, studiować teksty religijne, służyć przełożonym i czcić krowy. W społecznym obcowaniu z wyznawcami innych religii, powinien być biernie nietolerancyjny, unikając bezpośredniego kontaktu, nie raniąc ich ani nie naruszając ich praw. Nie powinien lekceważyć innych bogów, ale musi unikać stosowania się do rytuałów ich wyznawców. Koncepcja podziałów klasowych jest akceptowana, ale pomysł, że posiadanie cech danej klasy jest nieuniknionym rezultatem narodzin, jest zdecydowanie odrzucany. Ponieważ grzech jest antytezą bhakti, bramin, który nie jest wolny od fałszu, hipokryzji, zazdrości, agresji i dumy, nie może być najwyższym z ludzi, a wiele osób o niskim statusie społecznym może mieć nad nim pewną przewagę w moralnej postawie i zachowaniu. Najbardziej pożądane zachowanie jest zgodne z bhakti, ale niezależne od klasy.
Ustanawiając religię bhakti przeciwko wszelkim formom opozycji i broniąc pobożnych niezależnie od urodzenia, religia Bhagavata nie propagowała aktywnie reformy społecznej; ale próby uczynienia z religii skutecznego nośnika nowych duchowych i społecznych idei przyczyniły się, do pewnego stopnia, do emancypacji nisko urodzonych wyznawców Wisznu.
.