Meroe

Meroe było bogatą metropolią starożytnego królestwa Kusz na terenie dzisiejszej Republiki Sudanu. Była to późniejsza stolica królestwa Kusz (ok. 1069 r. p.n.e.-ok. 350 r. n.e.), po tym jak wcześniejsza stolica Napata została splądrowana w ok. 590 r. p.n.e. Przed tą datą Meroe było stolicą królestwa Kusz. Przed tą datą Meroe było ważnym ośrodkiem administracyjnym na południe od Napaty. Miasto znajdowało się na skrzyżowaniu głównych szlaków handlowych i kwitło od ok. 750 r. p.n.e. do 350 r. n.e. Meroe jest wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Jako że nikt jeszcze nie był w stanie rozszyfrować pisma Meroitic, bardzo niewiele można powiedzieć na pewno o tym, jak Meroe urosło do rangi cudownego miasta, o którym pisał Herodot w około 430 roku p.n.e., ale wiadomo, że miasto było tak znane ze swojego bogactwa w czasach starożytnych, że perski król Kambyzes zorganizował ekspedycję, aby je zdobyć. Ekspedycja zawiodła na długo przed dotarciem do miasta z powodu trudnego i niegościnnego terenu pustyni (a według niektórych twierdzeń, mogła w ogóle nie zostać zorganizowana). Mimo to, utrzymywanie się opowieści o wyprawie Kambyzesa sugeruje wielką sławę Meroe jako bogatej metropolii.

Miasto było również znane jako Wyspa Meroe, ponieważ płynące wokół niego wody sprawiały, że tak się wydawało. W biblijnej Księdze Rodzaju (10:6) jest ono wzmiankowane jako Aethiopia, nazwa stosowana w starożytności do regionu na południe od Egiptu, oznaczająca „miejsce spalonych twarzy”. Chociaż istnieją dowody na nadmierny wypas i nadmierne użytkowanie ziemi, które spowodowały znaczne problemy, Meroe kwitło do czasu splądrowania go przez króla Aksumitów ok. 330 r. n.e., a następnie stale podupadało.

Wpływy egipskie & Król Ergamenes

Chociaż osada w Meroe istniała już w 890 r. p.n.e. (najstarszy odkryty tam grobowiec, należący do „Pana A”, pochodzi z tego roku), miasto rozkwitało w czasach największego rozkwitu między ok. 750 r. p.n.e. a 350 r. n.e. BCE do 350 CE. Królestwo Kusz, założone ze stolicą w Napata, rządzone było przez Kuszytów (zwanych przez Egipcjan „Nubijczykami”), którzy od samego początku kontynuowali egipskie praktyki i zwyczaje i choć w sztuce przedstawiani byli jako wyraźnie kuszyccy, nazywali siebie egipskimi tytułami. Historyk Marc Van De Mieroop pisze:

Kultura meroitańska wykazuje wiele wpływów egipskich, zawsze zmieszanych z lokalnymi ideami. W wielu świątyniach oddawano cześć egipskim bogom, takim jak Amun (zwany Amani) i Izyda, ale także rodzime bóstwa otrzymywały królewski patronat. Bardzo znaczącym bogiem nubijskim było lwie bóstwo Apedemak, bóg wojny, którego popularność znacznie wzrosła w tym okresie. Lokalni bogowie byli często kojarzeni z egipskimi: na przykład w Dolnej Nubii Mandulis był uważany za syna Horusa. Hybrydowość widoczna jest także w sztuce i w ideologii królewskiej. Na przykład królowie z Meroe byli przedstawiani na monumentalnych wizerunkach na świątyniach w modzie egipskiej, ale z elementami lokalnymi, takimi jak szaty, korony i broń. (338).

W czasie, jednak te praktyki ustąpiły miejsca rodzimym zwyczajom, a egipskie heiroglify zostały zastąpione przez nowy system pisma znany jako Meroitic. Zerwanie z kulturą egipską wyjaśnia starożytny historyk Diodorus Siculus, który pisze, że w czasach przed panowaniem króla Ergamenesa (295-275 p.n.e.), było zwyczajem, że najwyżsi kapłani egipskiego boga Amona w Napata decydowali, kto zostanie królem i ustalali czas trwania panowania króla.

Jako że zdrowie króla było związane z płodnością ziemi, kapłani mieli władzę, by określić, czy urzędujący król nie nadaje się już do rządzenia. Jeśli uznali go za niezdolnego, wysyłali do króla wiadomość, rozumianą jako pochodzącą od samego boga Amona, informującą go, że czas jego rządów na ziemi dobiegł końca i że musi umrzeć. Królowie zawsze byli posłuszni boskim rozkazom i odbierali sobie życie dla rzekomego dobra ludu. Jednak Diodorus kontynuuje:

który otrzymał instrukcje w zakresie filozofii greckiej, był pierwszym, który zlekceważył ten rozkaz. Z determinacją godną króla przybył ze zbrojnym oddziałem do zakazanego miejsca, gdzie znajdowała się złota świątynia Ajtiopczyków i wymordował wszystkich kapłanów, zniósł tę tradycję i wprowadził praktyki według własnego uznania.

Archeolog George A. Reisner, który prowadził wykopaliska w miastach Meroe i Napata, sławnie zakwestionował konto Diodorusa nazywając je „bardzo wątpliwym” i twierdząc, że historia Ergamenesa była narodowym mitem, który Diodorus przyjął jako prawdę historyczną. Ponieważ jednak nie ma żadnych starożytnych dowodów zaprzeczających Diodorowi i ponieważ wraz z panowaniem Ergamenesa nastąpił wyraźny przełom kulturowy między Meroe a Egiptem, większość uczonych akceptuje dziś relację Diodora jako pewną lub zbliżoną do rzeczywistych wydarzeń.

Candaces: The Queens of Meroe

Ergamenes (znany również jako Arkamani I) był pierwszym królem, który ustanowił pochówek poza Meroe (zamiast podążać za praktyką grzebania zmarłych w Napata zgodnie z egipskim zwyczajem) i uchwalił prawa, które uczyniłyby Meroe kulturą odrębną od egipskiej. Egipski język, pisanie i sztuka znikają z archaelogical dowodów po tym czasie, około 285 BCE.

The starożytnych egipskich bogów Isis i Amon-Ra zostały stopione do kultu bóstw Nubian jak Apedemak boga lwa, a królowe, a nie męskich faraonów, podzielone władzy politycznej w ziemi z królem. Tytuł królowej był Kentake, powszechnie oddawane jako „Candace” (co najprawdopodobniej oznaczało „Królowa Regent” lub „Królowa Matka”), a było co najmniej siedem Candaces między ok. 170 BCE i ok. 314 CE.

Kandydatka Amanishakheto jest przedstawiona jako niezwykle gruba, górująca postać podbijająca swoich wrogów, którzy są przedstawieni jako mniejsi i bezradni w jej uścisku, a Kandydatka Amanitore jest pokazana w ten sam sposób, na Świątyni Lwa w Naga, wyraźnie ilustrując władzę i prestiż, jaki kobiety władcy miały w kulturze meroitańskiej.

Bez wątpienia najbardziej znanym (choć fikcyjnym) wydarzeniem ilustrującym szacunek, jakim cieszyły się Kandydatki, jest legendarna opowieść z Psuedo-Callisthenes o Aleksandrze Wielkim zręcznie odwróconym na bok od ataku na królestwo przez Kandydatkę z Meroe w 332 r. p.n.e.. Zgodnie z tą opowieścią, Kandydatka tak doskonale przygotowała swoją armię, że Aleksander, badając pole bitwy, uznał, że rozsądniej będzie się wycofać niż naciskać na atak.

Prawdziwa relacja ze starcia Augusta Cezara z siłami Meroe w wojnie meroickiej (27- 22 p.n.e.) jest jednak bardziej przekonująca. The Candace Amanirenas (c.40-10 BCE) nie tylko poprowadziła swój lud przez wojnę, organizując wiele udanych przedsięwzięć, ale gdy działania wojenne dobiegły końca, zręcznie wynegocjowała traktat pokojowy z Augustem, który faworyzował interesy Meroitów ponad te rzymskie; bardzo rzadki gest, który August mógł zaoferować.

The Rise & Fall of Meroe

Miasto Meroe zajmowało ponad jedną milę kwadratową żyznej ziemi i, u szczytu swego istnienia było wielkim centrum wytopu żelaza, rolnictwa i handlu. Van De Mieroop pisze: „Ptolemeusze i Rzymianie chcieli afrykańskich towarów, takich jak twarde drewno, kość słoniowa, inne egzotyki i zwierzęta, w tym słonie. Zwierzęta te stały się ważne w działaniach wojennych” (340). Jeden z najwcześniejszych udokumentowanych przypadków współpracy politycznej między królestwem Meroe i dynastii Ptolemeuszy w Egipcie, w rzeczywistości, dotyczy Meroe dostarczanie Egiptu z słoni do wojny.

Przemysł żelazny Meroe uczynił miasto tak sławnym jak jego bogactwo i, oczywiście, przyczynił się znacznie do tego bogactwa, gdyż żelazni robotnicy z Meroe byli uważani za najlepszych, a żelazne narzędzia i broń były bardzo poszukiwane. Położone szczęśliwie na brzegu Nilu, Meroe miało widok na falujące łąki i żyzne pola. Mówi się, że szerokie aleje otwierały miasto dla jego mieszkańców, którzy przechodzili obok posągów wielkich kamiennych baranów do Świątyni Amona, położonej w kierunku centrum miasta.

Królewscy mieszkańcy miasta mieszkali w wielkich pałacach, podczas gdy klasa robotnicza żyła w prostokątnych domach z błota, a także w szałasach (tak przypuszczano na podstawie dowodów archaelogicznych i starożytnych pism). Ludzie zbierali opady w wielkich cysternach, które miały 800 stóp średnicy i 20 stóp głębokości, ozdobionych po bokach figurami zwierząt.

Dzisiaj Meroe jest najbardziej rozległym miejscem archaelogicznym w Republice Sudanu, a ruiny piramid, pałaców i budynków urzędowych stoją w milczeniu tam, gdzie kiedyś kwitło ludne miasto. Podczas gdy niektórzy spekulowali na temat „tajemniczego” zniknięcia mieszkańców Meroe, stela zwycięstwa na miejscu, wzniesiona przez chrześcijańskiego króla Aksum (uważanego za króla Ezanę) jasno wskazuje, że miasto zostało podbite przez Aksumitów około roku 330 CE.

Ta data wyznacza śmierć języka pisanego i mówionego Meroitic. Inwazja Aksumitów, w połączeniu z nadmiernym użytkowaniem ziemi prowadzącym do pustynnienia, doprowadziła do szybkiego upadku Meroe. Przemysł żelazny, wymagający ogromnych ilości drewna, doprowadził do wylesienia okolicznych ziem, a wypas bydła i rolnictwo zniszczyły pola i wyjałowiły glebę. Meroe zostało ostatecznie opuszczone i do V wieku naszej ery przekształciło się w miasto tajemnic i legend.