Sądowniczy element rządu jest niezależny, aby izolować jego członków od karzących lub przymusowych działań departamentów ustawodawczych i wykonawczych rządu. Jeśli sądownictwo jest niezależne, wtedy może podejmować sprawiedliwe decyzje, które podtrzymują rządy prawa, istotny element każdej prawdziwej demokracji konstytucyjnej.
Na przykład, Konstytucja Stanów Zjednoczonych chroni niezawisłość sądownictwa na dwa sposoby. Po pierwsze, Artykuł III mówi, że sędziowie federalni mogą zajmować swoje stanowiska „w czasie dobrego sprawowania”. W efekcie, są oni mianowani na całe życie, tak długo jak spełniają standardy etyczne i prawne związane z ich urzędem sędziowskim. Po drugie, Artykuł III mówi, że władza ustawodawcza i wykonawcza nie mogą łączyć się w celu karania sędziów poprzez zmniejszanie płatności za ich usługi. Konstytucje niektórych państw demokratycznych przewidują powoływanie sędziów na określony czas, ale niezmiennie chronią ich niezawisłość działania w trakcie kadencji.
Alexander Hamilton, twórca Konstytucji USA, przedstawił uzasadnienie dla niezależnego sądownictwa w 78. artykule „The Federalist”. Napisał: „Całkowita niezależność sądów jest szczególnie istotna w ograniczonej konstytucji”. Hamilton twierdził, że tylko niezależna sądownicza gałąź rządu będzie w stanie bezstronnie kontrolować nadmierne sprawowanie władzy przez inne gałęzie rządu. W ten sposób sądownictwo stoi na straży rządów prawa w demokracji konstytucyjnej. – John Patrick, Understanding Democracy, A Hip Pocket Guide
.