Przeszczep haploidentyczny

Białaczka, szpiczak mnogi i zaburzenia krwi

Zobacz nasze wideo na temat Bone Marrow Transplant: Pionierskie odkrycie w leczeniu pacjentów

Naukowcy-fizycy z Johns Hopkins opracowali procedurę zwaną połowicznie dopasowanym przeszczepem szpiku kostnego, która okazała się skuteczna w „leczeniu” pacjentów z niektórych nowotworów i zaburzeń krwi, takich jak anemia sierpowata. Zamiast niszczyć układ odpornościowy pacjenta przed przeszczepem szpiku kostnego od dawcy, lekarze podają tylko tyle chemioterapii, aby stłumić układ odpornościowy, co powstrzymuje pacjentów przed odrzuceniem oddanego szpiku bez uszkadzania ich organów. W rezultacie, efekty uboczne są znacznie łagodniejsze; tylko około połowa pacjentów może wymagać hospitalizacji. Procedura ta również znacznie rozszerza pulę potencjalnych dawców, dzięki czemu więcej pacjentów kwalifikuje się do przeszczepu. Od czasu opracowania tej metody ponad dziesięć lat temu, eksperci z Kimmel Cancer Center przeprowadzili ponad 600 transplantacji w połowie dopasowanych pacjentów z białaczką i chłoniakiem u dorosłych i dzieci. Johns Hopkins jest obecnie jedynym ośrodkiem oferującym ten rodzaj transplantacji dla przewlekłych białaczek, szpiczaka mnogiego i zaburzeń mieloproliferacyjnych; inne ośrodki rozważają ten sposób leczenia tylko w przypadku ostrych białaczek lub chłoniaków. Wyniki badań przedstawiono w lipcu 2011 roku.

Uczynienie przeszczepu szpiku kostnego bezpiecznym i dostępnym dla wszystkich

Przez dziesięciolecia poważne powikłanie, znane jako choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD), uniemożliwiało wykonywanie przeszczepów szpiku kostnego u pacjentów, którzy nie mieli dawcy z niemal identycznie dopasowanym układem odpornościowym, zwykle występującym u brata lub siostry Duży krajowy rejestr dopasował niektórych z tych pacjentów do niespokrewnionych dawców, ale większość z nich zachorowała i wielu zmarło, czekając na znalezienie dawcy. W rezultacie, tylko około połowa pacjentów była kandydatami do potencjalnie leczniczej terapii. Najbardziej ucierpieli mniejszości. Afroamerykańscy pacjenci, którzy nie mieli pasującego dawcy w rodzinie, mieli mniej niż 10% szans na znalezienie dawcy w rejestrze niespokrewnionych.
Pionierskie odkrycia prowadzone przez badaczy z Centrum Onkologii Kimmela umożliwiły prawie każdemu pacjentowi otrzymanie przeszczepu. Badania, które doprowadziły do tego przełomu, skupiły się na komórkach odpornościowych zwanych limfocytami T i technologii usuwania tych komórek ze szpiku dawcy. Badania kliniczne wykazały, że kiedy komórki T były usuwane, pacjenci nie dostawali GVHD, ale ich nowotwory czasami powracały. Była to jedna z pierwszych obserwacji zdolności układu odpornościowego do zabijania komórek nowotworowych. Wyzwaniem było usunięcie precyzyjnej ilości limfocytów T – wystarczająco małej, aby uniknąć najcięższych przypadków GVHD, a jednocześnie wystarczająco dużej, aby układ odpornościowy nie dopuścił do powrotu nowotworu.
Okazało się, że ten sam lek stosowany w leczeniu pacjentów przed przeszczepem szpiku kostnego może być podawany po przeszczepie w celu ograniczenia GVHD bez ograniczania zdolności limfocytów T do niszczenia wszelkich ocalałych komórek nowotworowych. To odkrycie doprowadziło ekspertów z Kimmel Cancer Center do opracowania nowego typu przeszczepu szpiku kostnego, znanego jako przeszczep haploidentyczny lub półidentyczny.
To przełomowe podejście opracowane w Kimmel Cancer Center oznacza, że prawie wszyscy rodzice, rodzeństwo i dzieci pacjentów – a czasami nawet ciotki i wujkowie, siostrzenice i siostrzeńcy, przyrodnie rodzeństwo, dziadkowie lub wnuki – mogą bezpiecznie służyć jako dawcy. Obecnie prawie każdy pacjent, który potrzebuje przeszczepu szpiku kostnego, może znaleźć zgodnego dawcę. Od czasu opracowania tej metody leczenia ponad dziesięć lat temu, eksperci z Centrum Onkologii Kimmela przeprowadzili ponad 600 przeszczepów z połowicznym dopasowaniem w przypadku białaczki i chłoniaka u dorosłych i dzieci.
Te badania kliniczne okazały się tak skuteczne, a bezpieczeństwo i toksyczność porównywalne z dopasowanymi przeszczepami, że terapia jest obecnie stosowana w leczeniu przewlekłych, ale wyniszczających nienowotworowych chorób krwi u dorosłych i dzieci, takich jak niedokrwistość sierpowatokrwinkowa i poważne zaburzenia autoimmunologiczne.

Jak to działa

Trzy dni po przeszczepie pacjent otrzymuje dużą dawkę leku zwanego cyklofosfamidem, który „restartuje” układ odpornościowy. Cyklofosfamid oszczędza komórki macierzyste dawcy i pozwala im na wytworzenie nowych komórek krwi i nowego układu odpornościowego. Pączkujący układ odpornościowy jest ponownie przyuczany do postrzegania ciała pacjenta jako przyjaciela, co zapobiega odrzuceniu przez pacjenta przeszczepionego szpiku kostnego. Lekarze spekulują, że procedura działa, ponieważ przy wyższym poziomie niedopasowania między dawcą a biorcą, układ odpornościowy reaguje silniej przeciwko nowotworowi i obniża szansę nawrotu choroby, wyjaśnia dr Ephraim Fuchs, profesor nadzwyczajny onkologii, który pomógł opracować procedurę.

Normalnie lekarze szukają dawcy, który pasuje do typu tkankowego pacjenta, a konkretnie do jego typu tkankowego ludzkiego antygenu leukocytów (HLA). HLA są białkami – lub markerami – znajdującymi się na większości komórek w organizmie. Układ odpornościowy wykorzystuje te markery do rozpoznawania komórek, które należą do organizmu, oraz tych, które do niego nie należą. Im bliższe jest dopasowanie markerów HLA pacjenta do markerów dawcy, tym lepiej dla pacjenta. W większości przypadków choroby sierpowatokrwinkowej, na przykład, lekarze szukali prawie pełnej zgodności przed przeszczepem szpiku kostnego. Było to niezwykle trudne, ponieważ w wielu przypadkach osoba z najbliższym dopasowaniem, np. rodzeństwo, mogła być również nosicielem genu sierpowatości. Procedura Hopkinsa wymaga jedynie połowicznego dopasowania, co oznacza, że rodzice lub dzieci pacjenta mogą być odpowiednimi dawcami. Dzięki tej opcji lekarze szacują, że ponad połowa pacjentów z sierpowatymi komórkami i prawie wszyscy pacjenci z innymi nowotworami krwi lub zaburzeniami autoimmunologicznymi mają potencjalne dopasowanie.

Starszy wiek lub dopasowanie nie są barierami

Badacze z Centrum Raka Kimmela wykazali, że zaawansowany wiek nie powinien już stanowić bariery dla pacjentów potrzebujących przeszczepu szpiku kostnego. Badanie 273 przeszczepów szpiku kostnego, w których dawcą był członek rodziny z częściowo dopasowanym szpikiem, nie wykazało różnicy w wynikach dla pacjentów w wieku od 50 do 75 lat, w tym w zakresie choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi, śmiertelności i całkowitego przeżycia. Jak wcześniej wykazano, pokrewne przeszczepy haploidentyczne wypadły równie dobrze jak przeszczepy od zgodnego dawcy. Dane te dowodzą, że przeszczep szpiku kostnego jest dostępny dla każdego potrzebującego, niezależnie od zgodności i wieku.

Dalsze badania

Więcej o przeszczepie szpiku kostnego i przeszczepie haploidentycznym:

.