W tym tygodniu w Dispatches from The Secret Library, dr Oliver Tearle analizuje pomniejszy klasyk poezji anglosaskiej
’The Dream of the Rood’ jest jednym z klejnotów poezji anglosaskiej. 'Rood’ to staroangielskie słowo oznaczające 'krzyż’, a wiersz opowiada o spotkaniu pobożnego człowieka z mówiącym krucyfiksem, co jest co najmniej nowatorskim pomysłem na wiersz. The Dream of the Rood” jest zatem pierwszym wielkim chrześcijańskim poematem senno-wizualnym w literaturze angielskiej, prekursorem czternastowiecznej Perły i Piersa Plowmana Langlanda wśród wielu innych późniejszych dzieł.
Jak zauważa Michael Alexander we wstępie do „The Dream of the Rood” w swoim The Earliest English Poems (Penguin Classics), historia poematu jest niemal tak fascynująca jak sam „The Dream of the Rood”. Alexander zauważa, że pierwszą wzmianką o poemacie jest 18-stopowy krzyż w kościele w Ruthwell, Dumfriesshire, Szkocja. Linie z poematu są dosłownie wpisane, runami, na tym gigantycznym rood, który pochodzi z VIII wieku. Mniej więcej sto lat później, w 884 roku, papież Marinus wysłał Alfredowi Wielkiemu, królowi Wessex, kawałek Prawdziwego Krzyża, a w odpowiedzi powstała rozszerzona wersja „The Dream of the Rood”. Ta kopia znajduje się w rękopisie Vercelli, przechowywanym we Włoszech i jednym z zaledwie czterech źródeł, jakie posiadamy dla poezji anglosaskiej (pozostałe to rękopis Cotton, nasze jedyne źródło dla długiego heroicznego poematu narracyjnego Beowulf; zbiór rękopisów Biblioteki Bodleian w 
Oxfordzie; oraz Księga z Exeter). Wkrótce potem Aethelmaer, który był również członkiem królewskiego rodu Wessex, wykonał relikwiarz, w którym umieścił kawałek Prawdziwego Krzyża Alfreda, a wersy z 'The Dream of the Rood’ zostały wypisane na tym srebrnym pojemniku, znanym jako Brukselski Krzyż ze względu na miejsce, w którym jest obecnie przechowywany. Jak zauważa Michael Alexander, to wspaniały hołd dla jedności Chrześcijaństwa, że te trzy bardzo różne artefakty, z których każdy zawiera wersy z tego kultowego wczesnoangielskiego poematu, znajdują się w różnych krajach, z których żaden nie jest Anglią. 'The Dream of the Rood’ to angielski poemat, który trafił za granicę, i być może dlatego jest pierwszym udanym angielskim eksportem literackim.
Co właściwie dzieje się w 'The Dream of the Rood’? To nie jest długi wiersz, więc streszczenie jest dość łatwe do zaoferowania: poeta śni jedną noc, że Krzyż, na którym Jezus został ukrzyżowany pojawia się i mówi do niego. Początkowo, gdy ukazuje mu się Krzyż, czyli Rood, jest on pokryty klejnotami, ale potem poeta widzi, że jest na nim także krew z ukrzyżowania. Krzyż przemawia do poety i opowiada historię Ukrzyżowania, opowiadając o tym, jak pierwotnie było to drzewo, które zostało ścięte i przekształcone w krzyż, który następnie został umieszczony w ziemi, zanim Chrystus został przywieziony i przybity do niego. Krzyż opowiada o swoim własnym cierpieniu i cierpieniu Jezusa Chrystusa, o tym, jak ciało Jezusa zostało zdjęte po jego śmierci, a krzyż został uratowany przez jego zwolenników i pokryty klejnotami, które teraz nosi. Jest to punkt, w którym kończą się „autentyczne” sekcje „The Dream of the Rood”; późniejsza sekcja, którą Michael Alexander między innymi uznał za gorszą od reszty, została dodana jakiś czas po wcześniejszym poemacie i widzi poetę rozmyślającego nad swoim spotkaniem z Rood.
W poprzednim poście omówiłem anglosaską zagadkę, która, jak zauważa Michael Alexander, zwykle przybiera jedną z dwóch form: typ „widziałem” lub typ „jestem”. W pierwszym przypadku (ludzki) mówca opowiada o tym, co widział; w drugim – głos zabiera zwierzę, obiekt nieożywiony lub jakaś inna siła naturalna, np. zjawisko pogodowe. (Najbardziej zagadkowa ze wszystkich anglosaskich zagadek, która brzmi po prostu „Widziałem kobietę siedzącą samotnie”, jest prawdopodobnie celowym połączeniem tych dwóch typów zagadek, jeśli przyjmiemy proponowane rozwiązanie „Zwierciadło”). W 'The Dream of the Rood’, efektywnie otrzymujemy to samo, ale na znacznie większym płótnie: obiekt nieożywiony, rood lub krzyż, przemawia (’I am’), podczas gdy ludzki mówca opowiada nam o swoim spotkaniu z roodem (’I saw’).
The Ruthwell Cross jest sławną anglosaską rzeźbą monumentalną, ale jest również być może najstarszym zachowanym fragmentem anglosaskiego tekstu, ponieważ jest prawdopodobnie wcześniejszy niż manuskrypty, które zachowują staroangielskie wersy. Tak więc „The Dream of the Rood” zajmuje szczególne miejsce nie tylko w historii anglosaskiego wiersza, ale w ogóle w historii literatury angielskiej. To było tam w kościele w Ruthwell przez ponad dwanaście wieków, fizyczne ucieleśnienie bardzo wczesnych dni angielskiej poezji.
Oliver Tearle jest autorem The Secret Library: A Book-Lovers’ Journey Through Curiosities of History