Weberowskie „typy idealne”: Definition, Meaning, Purpose and Use

„Typ idealny” jest jednym z najbardziej znanych wkładów Webera do współczesnej socjologii. Zajmuje on bardzo ważne miejsce w jego metodologii. Weber uważał, że obowiązkiem socjologów jest rozwijanie narzędzi konceptualnych. Najważniejszym z takich narzędzi konceptualnych jest typ idealny.

Definicja i znaczenie:

According to New Websters Dictionary 'Ideal’ is a „conception or a standard of something in its highest perfection.” Odnosi się raczej do obrazu mentalnego lub koncepcji niż do obiektu materialnego. Jest to model. Termin typ oznacza rodzaj, klasę lub grupę wyróżniającą się szczególnym charakterem. Tak więc ogólnie, możemy konceptualizować typ idealny jako rodzaj, kategorię, klasę lub grupę obiektów rzeczy lub osób o szczególnym charakterze, który wydaje się być jego najlepszym przykładem.

Weber używał typu idealnego w specyficznym sensie. Dla niego typ idealny jest konstrukcją umysłową, jak model, do badania i systematycznej charakterystyki konkretnej sytuacji. W istocie używał on typu idealnego jako narzędzia metodologicznego do zrozumienia i analizy rzeczywistości społecznej.

Metodologia jest konceptualną i logiczną procedurą badawczą, przez którą rozwijana jest wiedza. Historycznie wiele z metodologicznych obaw w naukach społecznych było skierowanych na ustanowienie ich naukowych referencji.

Cytując Maxa Webera:

„Koncepcja Typu Idealnego rozwinie naszą umiejętność imputacji w badaniach. Nie jest ono opisem rzeczywistości, ale ma na celu nadanie jednoznacznych środków wyrazu takiemu opisowi.” Innymi słowy, Typy Idealne to pojęcia formułowane na podstawie faktów zebranych starannie i analitycznie na potrzeby badań empirycznych. W tym sensie typy idealne są konstruktami lub pojęciami, które są używane jako urządzenia metodologiczne lub narzędzia w naszym rozumieniu i analizie jakiegokolwiek problemu społecznego.

Tak jak model idealny jest konstruowany przez przyrodników jako instrument i środek do poznania natury, tak naukowiec społeczny tworzy typ idealny jako narzędzie do systematyzowania i pojmowania poszczególnych faktów, w stosunku do których badacz może zmierzyć rzeczywistość. Dzieje się tak z powodu jego oddzielenia od rzeczywistości empirycznej i różnicy od niej.

Weber mówi, że typ idealny może służyć jako pręt pomiarowy rzeczywistości. Celem konstruowania „typów idealnych” nie jest porównanie sytuacji empirycznej z typem idealnym, ale porównanie kilku sytuacji empirycznych między sobą; poprzez medium typu idealnego i wyprowadzenie testowalnych hipotez, które tłumaczą różne odchylenia. Innymi słowy, typy idealne pomagają ukierunkować i ustrukturyzować badania porównawcze.

Według Webera, nauka socjologii może być rozwijana na podstawie koncepcji typu idealnego. Weber mówi, że socjologia zajmuje się działaniem społecznym i zachowaniem społecznym. Każde działanie społeczne ma swój ideał. Typ idealny” działania społecznego znajduje się w naszym umyśle. Na przykład, mówimy, że dany człowiek jest „idealistą”.

Termin idealista jest ideą i jak możemy nazwać człowieka idealistą? Jak możemy zastosować ideę do konkretnego człowieka? Tylko dlatego, że mamy pojęcie o znaczeniu terminu idealista, a to pojęcie jest ideą typu idealnego. To właśnie dzięki tym teoretycznym i racjonalnym koncepcjom jesteśmy w stanie ocenić człowieka jako idealistę. To dowodzi, że każdy człowiek ma w sobie pewne wyobrażenia na temat idealnego działania lub zachowania społecznego i ten typ idealny jest subiektywny, który znajduje się w umyśle człowieka.

Według Webera:

„Typ idealny powstaje przez jednostronne zaakcentowanie jednego lub więcej punktów widzenia i przez syntezę bardzo wielu rozproszonych, dyskretnych, mniej lub bardziej obecnych, a czasami nieobecnych, konkretnych zjawisk jednostkowych, które układają się zgodnie z tymi jednostronnie zaakcentowanymi punktami widzenia w jednolitą konstrukcję analityczną ….. W swojej konceptualnej czystości, ten mentalny konstrukt…. nie może być znaleziony empirycznie nigdzie w rzeczywistości.”

Mimo powyższej definicji Weber nie był całkowicie konsekwentny w sposobie, w jaki posługiwał się typem idealnym. Na najbardziej podstawowym poziomie typ idealny jest pojęciem skonstruowanym przez naukowca społecznego na podstawie jego zainteresowań i orientacji teoretycznej, w celu uchwycenia istotnych cech jakiegoś zjawiska społecznego. Typ idealny, jedna z najważniejszych koncepcji Webera, stanowi logiczną konkluzję kilku tendencji myśli Weberowskiej.

(1) Jest on związany z pojęciem rozumienia. W tym sensie, że każdy typ idealny jest organizacją zrozumiałych stosunków w obrębie historycznej całości lub sekwencji zdarzeń.

(2) Ponadto typ idealny związany jest z cechą zarówno naszego społeczeństwa, jak i naszej nauki, a mianowicie z procesem racjonalizacji. Konstrukcja typu idealnego, pisze Raymond Aron, „jest wyrazem charakterystycznej dla wszystkich dyscyplin naukowych próby uczynienia przedmiotu zrozumiałym poprzez ujawnienie lub skonstruowanie jego wewnętrznej racjonalności”.

(3) Typ idealny jest również związany z analityczną i cząstkową koncepcją przyczynowości. Pomaga nam ona zrozumieć elementy lub byty historyczne, ale jest to, że tak powiem, częściowe zrozumienie całości całkowitej.

Konstrukcja typów idealnych:

Rodzaje idealne są formułowane przez abstrakcję i kombinację nieokreślonej liczby elementów, które choć występują w rzeczywistości, rzadko lub nigdy nie są odkrywane w konkretnej formie. Weber nie uważa więc, że ustanawia nową metodę pojęciową. Podkreśla, że uwyraźnia to, co już jest robione w praktyce. Dla skonstruowania typów idealnych socjolog wybiera pewną liczbę cech z całości, która jest skądinąd i zaciemnia, by stanowiły zrozumiałą całość.

Na przykład:

Jeśli chcemy badać stan .demokracji w Indiach, to naszym pierwszym zadaniem będzie zdefiniowanie pojęcia demokracji z pomocą jej istotnych i typowych cech. Tutaj możemy wymienić niektóre z zasadniczych cech demokracji. Jest to istnienie systemu wielopartyjnego, powszechne prawo wyborcze, tworzenie rządu przez przedstawicieli ludu, udział ludu w podejmowaniu decyzji i równość wobec prawa.

To sformułowanie czystego typu lub typu idealnego koncepcji demokracji będzie nas prowadzić i pracować jako narzędzie w naszej analizie. Każde odchylenie od niego lub zgodność z nim będzie rozwijać rzeczywistość. Typy idealne nie reprezentują więc cech wspólnych czy przeciętnych, ale skupiają się na cechach typowych i zasadniczych.

Na przykład w książce Etyka protestancka a duch kapitalizmu Weber analizuje cechy „etyki kalwińskiej”. Typy idealne są konstruowane na podstawie faktów istniejących w rzeczywistości. Nie reprezentują one ani nie opisują całkowitej rzeczywistości; są czystymi typami w sensie logicznym. Według Webera w swej pojęciowej czystości ta idealna konstrukcja umysłowa nie może być empirycznie znaleziona nigdzie w rzeczywistości. Taki jest więc sposób konstruowania typów idealnych.

Typy idealne należy konstruować i stosować ostrożnie, mówi Weber. Max Weber przestrzega, że typ idealny ma być skonstruowany i używany z wielką ostrożnością.

Stwierdził:

1. Typy idealne nie są hipotezami.

2. Typy idealne nie stwierdzają ani nie implikują ideału etycznego.

3. Nie określają one typu przeciętnego.

4. Nie wyczerpują rzeczywistości, tzn. nie odpowiadają dokładnie żadnym przypadkom empirycznym.

Cel i zastosowanie typów idealnych:

Typy idealne nie powstają z nexusu czysto pojęciowej myśli, lecz są tworzone, modyfikowane i wyostrzane poprzez empiryczną analizę konkretnych problemów. To z kolei zwiększa precyzję tej analizy. Typ idealny, kluczowy termin w mitologicznych esejach Webera, został przez niego użyty jako narzędzie do zrozumienia konfiguracji historycznych lub konkretnych problemów historycznych.

W tym celu konstruował typy idealne, które mają na celu zrozumienie, jak wydarzenia faktycznie miały miejsce i pokazanie, że gdyby pewne antecedencje lub inne wydarzenia nie miały miejsca lub miały miejsce inaczej, wydarzenie, które próbujemy wyjaśnić, również byłoby inne. Na przykład, z powodu realizacji ustaw o reformie rolnej i penetracji innych modernizujących sił, takich jak edukacja, nowoczesny zawód itp. wspólny system rodzinny rozpadł się w wiejskich Indiach. Oznacza to, że istnieje związek przyczynowy między wydarzeniem (reforma rolna, edukacja itp.) a sytuacją (rodzina mieszana). W ten sposób koncepcja typu idealnego również pomaga w przyczynowym wyjaśnianiu zjawiska.

Weber nie uważa, że jeden element społeczeństwa jest zdeterminowany przez inny. Relacje przyczynowe zarówno w historii, jak i w socjologii pojmuje jako relacje częściowe i prawdopodobne. Oznacza to, że dany fragment rzeczywistości czyni prawdopodobnym lub nieprawdopodobnym, korzystnym lub niekorzystnym dla innego fragmentu rzeczywistości.

Na przykład:

Niektórzy marksiści powiedzieliby, że prywatna własność środków produkcji czyni nieuniknioną władzę polityczną mniejszości posiadającej te środki. Weber powiedziałby, że reżim ekonomiczny całkowitego planowania czyni pewien typ organizacji politycznej bardziej prawdopodobnym.

W pracy Webera taka analiza związków przyczynowych była związana z jego zainteresowaniem porównaniami światowymi lub analizą wydarzeń i ustalaniem ogólnych tez. To znaczy, że używał typów idealnych do budowania koncepcji konkretnego przypadku historycznego, a następnie używał tych samych koncepcji typów idealnych do analizy porównawczej. Ta współzależność historii i socjologii ujawnia się najwyraźniej w Weberowskiej koncepcji typu idealnego. Oprócz badania konkretnego przypadku historycznego Weber posługiwał się typami idealnymi do analizy abstrakcyjnych elementów rzeczywistości społecznej i do wyjaśniania poszczególnych rodzajów zachowań społecznych.