F1 i problem kobiet-kierowców

Och, jak bardzo zależy mu na tym, aby kobieta-kierowca zajęła miejsce w Formule 1. A przynajmniej tak twierdzi. Bernie Ecclestone, supremo tego sportu i często oskarżany o bycie staroświeckim seksistą w najlepszych czasach, w tym tygodniu zrobił punkt obrony hiszpańskiego kierowcy wyścigowego Carmen Jorda roli jako „kierowcy rozwoju” w Lotus F1 po umowie, ogłoszonej w lutym 2015 roku, po raz kolejny doprowadził do ostrej krytyki. Ecclestone od dawna wyraził chęć wprowadzenia kobiety do fotela wyścigowego w szczytowym momencie sportów motorowych, ale jak dotąd jego wysiłki pozostawiły go w dużej mierze frustrowany.

Tym razem nie był to tylko ktoś, kto zakwestionował pozycję Jorda: Michelle Mouton, była wicemistrzyni świata w Rajdowych Mistrzostwach Świata, a obecnie szefowa komisji FIA ds. kobiet w sporcie motorowym, powiedziała Motorsport.com, że po prostu „nie była zainteresowana” rozwojem kariery Jorda. Mouton odrzucił nominację Jorda jako „mającą związek ze strategiami marketingowymi i względami politycznymi, a to mnie nie interesuje”. Ecclestone próbował zatuszować te wypowiedzi w odpowiedzi dla tego samego punktu sprzedaży. W wersji prawdy Ecclestone, Jorda „zrobił dobrą robotę” w Lotus i „jest gotów oddać to, co trzeba”, cokolwiek to znaczy.

Problem z umowy między Jorda i Lotus jest, oczywiście, fakt, że ocena Mouton jest całkiem rację i że umowa służy jako poważny setback dla emancypacji i wiarygodności kobiet kierowców w męskiej zdominowanej sport. Zatrudnienie 27-latki przez Lotusa jest tak oczywistym, cynicznym chwytem PR-owym, że trudno zachować szczerą twarz, gdy dyskutuje się o jej przydatności do tej roli. Dla Mouton musi czuć, że Lotus celowo podważa pracę jej komisji, która ma na celu promowanie kobiet kierowców w motorsporcie, głównie poprzez upewnienie się, że możliwości i sprzęt są tak równe, jak to tylko możliwe dla wszystkich kierowców.

Niedorozwój

Wystarczy spojrzeć na statystyki kariery Jorda do tej pory, aby zrozumieć, dlaczego przyciąga tyle krytyki. Brakuje jej sukcesów na niższym poziomie, a w trzech sezonach (2012-2014) w GP3, serii dla młodych kierowców o kilka poziomów niżej od Formuły 1, Jorda nie zdobył ani jednego punktu w mistrzostwach. W klasyfikacji końcowej mistrzostw zajęła kolejno 28, 30 i 29 miejsce. Co więcej, po tym jak została zwolniona w 2014 roku przez swojego pracodawcę z GP3 Koiranen GP, jej zmiennik Dean Stoneman szybko wygrał dwa z czterech wyścigów, w których startował, używając dokładnie tego samego samochodu, w którym Jorda walczyła przez cały sezon. Jej działania dla Lotus do tej pory zostały ograniczone do niektórych prac promocyjnych.

Innymi słowy, istnieje wiele kierowców wyścigowych, którzy, na podstawie ich wyników, byłby znacznie bardziej odpowiedni do roli kierowcy rozwoju z jednym z zespołów Formuły 1 w połowie tabeli niż Carmen Jorda. Różnica między Jordą a tymi setkami kierowców jest jednak taka, że wygląda ona lepiej w obcisłym tank topie i szortach, czyli w dyskutowanym stroju, który miała na sobie podczas sierpniowego GP Węgier. Obrońcy Jory twierdzą, że ta jawna dyskusja o jej wyglądzie jest dowodem na szerzący się seksizm, który wciąż przenika ten sport, co jest słuszną tezą, ale problem z Jordą wydaje się być taki, że z powodu jej równie jawnego braku wyników, fani wyścigów nie mają niestety zbyt wiele do omówienia. Najlepszą rzeczą, jaką można powiedzieć o jej roli jako „kierowca rozwoju” jest to, że jest oczywiście wiele do rozwoju dla Jorda.

While Jorda nie jest w żadnym wypadku pierwsza kobieta kierowca zaangażowany w Formule 1, aby podnieść brwi, ona jest raczej hors categorie. Jej rodaczka Maria de Villota nie do końca rozpalała tory wyścigowe swoimi występami, zanim dołączyła do sługusów Marusy jako kierowca rozwojowy, ale a) De Villota zginęła tragicznie w wypadku, zanim jej kariera w Marusie zaczęła się na poważnie, i b) mniejsze zespoły, takie jak Marussia, są znane z tego, że często dokonują wyborów w składzie kierowców, które są napędzane bardziej względami komercyjnymi niż sportowymi. De Villota był również członkiem prawdziwej rodziny wyścigowej, jej ojciec jest byłym kierowcą F1.

Pytania zostały również zadane o to, w jakim stopniu rola Susie Wolff (z domu Stoddart) jako kierowca rozwoju w Williams był pod wpływem faktu, że jej mąż Toto Wolff był udziałowcem Williams w czasie jej zatrudnienia. O ile nie zaszkodziło to jej perspektywom, Susie Wolff ma za sobą siedem kolejnych sezonów startów w prestiżowej serii samochodów turystycznych DTM, podczas gdy pozostawiła po sobie doskonałe wrażenie w czterech przypadkach, gdy prowadziła oficjalną sesję treningową dla Williamsa podczas weekendu Grand Prix.

Ameryka: kraina możliwości

Pozycja Jordany w Lotusie jest tym bardziej irytująca, jeśli weźmiemy pod uwagę kobiety-kierowców, które pozostają na uboczu. Najdobitniejszym przykładem jest bez wątpienia Simona de Silvestro, 26-letnia Szwajcarka, która w ostatnich latach wyrobiła sobie markę dzięki dobrym występom w Stanach Zjednoczonych: wygrała kilka wyścigów w Formule Atlantic, w tym cztery w jednym sezonie, co pozwoliło jej zająć trzecie miejsce w klasyfikacji generalnej serii w 2009 roku. W 2010 roku wywalczyła awans do serii IndyCar i przez cztery sezony stale się poprawiała; w 2013 roku zajęła 13. miejsce w mistrzostwach, dzięki dziewięciu finiszom w pierwszej dziesiątce, w tym drugiemu miejscu w Houston. Podczas jej kariery IndyCar również konkurował w Indianapolis 500 pięć times.

W 2014 roku, dążąc do czegoś większego, De Silvestro podpisał umowę ze szwajcarskim zespołem Formuły 1 Sauber jako tzw „affiliated driver”, z myślą o uzyskaniu super licencji, a tym samym zakwalifikować się do potencjalnego miejsca wyścigowego w sezonie 2015. Umowa ta rozpadła się jesienią 2014 roku, ponieważ De Silvestro miała trudności z zebraniem środków finansowych, które zgodziła się wnieść do Saubera w ramach umowy. Rozczarowana, wróciła do Stanów Zjednoczonych i wzięła udział w kilku wyścigach z Andretti Autosport w IndyCar Series w tym roku, w nadziei na zabezpieczenie umowy na cały sezon 2016.

Jej ponowne skupienie się na Stanach Zjednoczonych nie jest zaskakujące. W porównaniu do Formuły 1, IndyCar Series zrobił lepszą pracę otwarcia dla kobiet zawodników w ostatniej dekadzie. De Silvestro jest wśród bardziej udanych zawodników (rówieśnicy, tacy jak Katherine Legge, Milka Duno, Ana Beatriz i Pippa Mann mają lub nadal walczą, aby uzyskać wpływ), ale faktem jest, że w ogóle, kobiety kierowcy wydają się być bardziej na radarze menedżerów zespołów w IndyCar przy rozważaniu ich zatrudniania.

Najbardziej prominentny z nich wszystkich, Danica Patrick, jest właściwe rockstar w Stanach Zjednoczonych, a jej wyniki wyjaśniają, dlaczego (wygląd w 2009 Swimsuit Edition of Sports Illustrated może zapewnić pewne dalsze wyjaśnienia). W latach 2005-2011 startowała w serii IndyCar i od 2006 roku zajmowała miejsca w pierwszej dziesiątce mistrzostw. W swojej karierze wygrała jeden wyścig, siedmiokrotnie stawała na podium i zanotowała aż 63 miejsca w pierwszej dziesiątce. Od 2012 roku rywalizuje w serii samochodów akcyjnych NASCAR, znacznie przyczyniając się do popularności tego sportu.

Jorda: krok w tył

Pytanie rodzi się, co jest przyczyną tej szerszej akceptacji kobiet kierowców w Stanach Zjednoczonych, ale jednym z prawdopodobnych wyjaśnień jest to, że podczas gdy Formuła 1 nie ma doświadczenia z udanych kobiet zawodników (z zaledwie pięciu kobiet kiedykolwiek konkurować w F1, Lella Lombardi jest najbardziej udany z 17 startów i pół mistrzostwa punkt w 1970 roku), amerykańska scena wyścigowa ma kilka. Niedawne sukcesy Danici Patrick i Simony de Silvestro bez wątpienia były bodźcem dla obecnego pokolenia, ale Sarah Fisher i Lyn St. James już wcześniej pokazały, że kobiety mogą konkurować z mężczyznami. Innymi słowy, jak w przypadku wielu rzeczy w życiu: dając dobry przykład rodzi zwolenników.

Główny problem z nominacją Jorda jest to, że będąc wybrany tak oczywiście dla celów PR, a nie na sportowych zalet, ona reprezentuje sposób myślenia, że można mieć nadzieję, że opuścił sport jakiś czas temu. Podczas gdy „grid girls” wciąż są wszechobecne na każdym Grand Prix, w ostatnich latach ich stroje stały się mniej wyzyskujące i bardziej stylowe, a coraz więcej głosów zastanawia się głośno, czy F1 nie powinna ich całkowicie zlikwidować. Takie samo myślenie pojawiło się w odniesieniu do przyszłych kierowców płci żeńskiej, którzy w ostatnich latach coraz częściej oceniani byli pod kątem umiejętności prowadzenia samochodu. Ecclestone nie ukrywał, że uporczywie próbuje sprowadzić Danicę Patrick do F1; podczas gdy ona jest bez wątpienia interesującą propozycją z komercyjnego punktu widzenia, jest również cholernie dobrym kierowcą wyścigowym z wynikami, które to potwierdzają.

W podobnej formie, choć może nie tej samej jakości co Patrick, Susie Wolff jest w rzeczywistości prawdziwym kierowcą wyścigowym z wiarygodnym CV. Jej siedem lat w DTM nie zaowocowało wieloma oszałamiającymi wynikami, ale ma to wiele wspólnego z faktem, że zawsze jeździła w samochodach starszej generacji, kilka lat po modelach używanych przez liderów serii (zespoły DTM zwykle rezerwują najnowsze materiały dla swoich kierowców walczących o mistrzostwo, a starsze samochody są często wykorzystywane do sprowadzenia mniej wybitnych, ale mimo to utalentowanych kierowców i wypełnienia pola w stosunkowo oszczędny sposób).

Wraz z pojawieniem się De Silvestro, F1 wydawała się gotowa na kolejny krok: oto młoda kobieta, która pozostawiła po sobie doskonałe wrażenie w amerykańskich wyścigach na otwartych kołach i która, przy odpowiednim przygotowaniu i budowaniu doświadczenia poprzez długie sesje testowe, mogła w pewnym momencie być oczekiwana jako wiarygodny konkurent Saubera, solidnego zespołu ze środka tabeli w F1. Problemy finansowe uniemożliwiły jej na razie zakończenie tej drogi, ale nie jest ona pierwszym kierowcą marzącym o F1, którego plany zostały tymczasowo wstrzymane z powodu braku pieniędzy od sponsorów.

W tym sensie ostatnie wypowiedzi Ecclestone’a, że Patrick i De Silvestro „nie chcą przyjechać do Europy i chcą zostać w Ameryce”, są niesprawiedliwe zwłaszcza wobec szwajcarskiego kierowcy. Ponowne zainteresowanie De Silvestro kontraktem w IndyCar zrodziło się przede wszystkim z konieczności. Dokładne szczegóły pomocy Ecclestone’a w doprowadzeniu do porozumienia Jorda-Lotus nie są znane, ale nic ważnego w F1 nie dzieje się bez jego udziału i nie trudno o argument, że mógł on dołożyć więcej starań, aby pomóc De Silvestro. Można by argumentować, że z punktu widzenia równości, ten rodzaj pozytywnej dyskryminacji jest sprzeczny z całą ideą równości, ale to osobna dyskusja, która na razie stała się bezprzedmiotowa po utworzeniu komisji FIA ds. kobiet w sporcie motorowym.

Zamiast podążać w kierunku wyznaczonym przez Michelle Mouton i komisję FIA, Ecclestone podważa zarówno ich pracę, jak i własne pragnienie uczynienia F1 bardziej dostępną i otwartą dla kobiet kierowców (i, co najmniej tak samo ważne, kobiet fanów), popierając umowę Jorda z Lotusem. Każdy, kto ma choć podstawowe pojęcie o tym, jak działają sporty motorowe, wie, że Jorda jest tam, gdzie jest, mimo swoich sportowych zasług, a nie dzięki nim. Dla obiecujących młodych kierowców płci męskiej, którzy próbują dostać się na szczyt sportów motorowych, jest to irytujące. Dla aspirujących młodych kobiet w wyścigach, desperacko pragnących być postrzegane jako równe swoim męskim kolegom, trudno wyobrazić sobie większą niedźwiedzią przysługę dla ich sprawy.